User:Ilja.sofia/graduation

Warning: graphic

GRADUATION

Projectplan

versie 2 File:PROJECTPLAN 0850691 v2.pdf

Propaganda in een hypermediaal tijdperk

pro·pa·gan·da (de; v(m))
1 alles wat wordt gedaan om aanhangers te winnen

Tot de uitvinding van de radio bleef propaganda millennia lang zo’n beetje hetzelfde. De gebruikelijke vormen waarin gepropageerd werd waren het gebruik van geprinte media als posters, pamfletten of boeken of publieke toespraken. Echter, synchroon met de technologische veranderingen in de 20ste eeuw, heeft propaganda ook een grote transformatie ondergaan. De radio, die Lenin “a newspaper without paper, and without boundaries” noemde, en vooral het bewegend beeld gaven propaganda een groter bereik.

Maar de opkomst van het internet heeft pas echt voor een gigantische verandering gezorgd. Het internet is een bodemloze put van informatie dat bijna niet te controleren valt. Iedereen heeft het, omarmt het en gebruikt het voor het verspreiden en het promoten van informatie. In die zin zijn wij allemaal propagandisten geworden. Met name Social Media heeft gezorgd dat het meer gedemocratiseerd is geworden. Eigenlijk propageren wij elke dag wanneer wij een mening op Facebook of Twitter posten. Dit hebben niet alleen bedrijven ontdekt, die steeds actiever zijn op sociale media, maar ook extreme groeperingen als IS of het Israeli Defence Force.

Hoeveel macht sociale media hebben bleek wel in 2011 toen in Egypte protesten uitbraken tegen het regime van Mubarak, dit werd ook weleens de Facebook Revolutie genoemd. Door social media lukte het de protesterende Egyptenaren om de buitenwereld bij hun binnenlandse politiek te betrekken en daarmee uiteindelijk de steun te krijgen die zij nodig hadden om Mubarak te verdrijven. Wael Ghonim, het brein achter deze revolutie, was hoofd marketing bij Google. Het leek een spontane revolutie maar niks is minder waar, dit was hartstikke geregisseerd en meesterlijk getimed. Hij wist hoe hij social media in moest zetten. Hij wist het te bespelen. En wij, social media retweeters en likers, deden de rest.

Er wordt gerekend op onze participatie en onze mening. We worden bespeeld met (vaak gemanipuleerde) beelden. Kindsoldaten, kindermoorden, onschuldige mensen, indoctrinatie, verspreiding van haat. Maar vooral hoe onterend er met hun lichamen om wordt gegaan. Massagraven en verbrandingen. Wij liken en retweeten ze de wereld in, dit maakt ons medeschuldig, wij houden de propagandamachine draaiend. Wij geven het de kracht die het zonder ons niet zou hebben. Door ons wordt de oorlog tussen de Palestijnen en de Israëliërs grootendeels online op social media uitgevochten. De beelden van de onthoofdingen van IS gingen binnen no time de hele wereld over omdat wij ze liken en retweeten, massaal.

Propaganda is dus op heel veel vlakken in de maatschappij heel belangrijk en wordt ook steeds professioneler. Kijk maar naar de onthoofding filmpjes van IS, die gemaakt zijn om angst bij de vijand te zaaien. Deze zijn met erg dure apparatuur geschoten en zien er uit alsof er een heel script voor is geschreven. 'Al-Hayat' oftewel: het leven is een media centrum helemaal gericht op Westerse propaganda. Zij zitten achter de onthoofding filmpjes en geven de glossy 'Dabiq' uit.

Binnen het jihadisme heeft het wereldwijde gebruik van social media geleid tot een hele nieuwe dynamiek. Het zou een onderschatting zijn dit enkel te zien als nieuw instrument, de impact van social media gaat veel verder. Het heeft gezorgd voor een totale verandering in de communicatie en informatie stromen binnen het jihadisme. Waar een aantal jaar geleden jihadistische webfora nog overheersten, waar de informatie enkel door een kleine groep mensen was gericht aan een grote groep, zorgen sociale media nu voor een constante stroom van informatie door een grote groep, voor een grote groep. Hierdoor zijn de grenzen tussen zender en ontvanger vervaagd, iemand die in het echte leven misschien een weinig betekende rol speelt, kan zich in een relatief korte tijd in een invloedrijke positie verwerven.

Jihadisten beïnvloeden elkaar constant, radicaliserende jongeren zoeken Facebook af naar mensen die de zelfde mening delen en re-posten vervolgens jihadistisch materiaal op hun profiel waarmee ze weer hun eigen Facebook kring beïnvloeden. Ze winden er geen doekjes om; het is publiekelijk op Twitter te zien hoe mensen de discussie met elkaar aangaan en zogenaamde ‘infidels’ (niet-gelovigen, of in IS’ geval: niet-salafisten) worden met de grond gelijk gemaakt. Ook Nederlandse strijders in Syrië worden op Facebook geplaatst, met foto en al. Ook lezingen zijn publieke evenementen. Volgens een onderzoek van een Amerikaanse onderzoeksbureau Brookings, gebruiken minsten 46.000 IS-aanhangers Twitter om berichten van IS te verspreiden. Er is zelfs een android-app waarmee er automatisch IS-gerelateerde nieuws- en succesberichten op je Twitter account worden geplaatst. Een IS-aanhanger heeft duizend volgens, dat is aanzienlijk meer dan de gemiddelde twitteraar.

IS

"A message to the government of Japan."

De kwaliteit van de IS videos is bizar goed, het is geregisseerd en er lijkt wel een heel script voor te zijn geschreven.
Compositie, beeld, alles klopt. Hier werken afgestudeerde filmmakers aan.

De gevangenen krijgen te horen dat ze alleen een film opnemen om hun regering bang te maken. Daarom lijken ze zo kalm. Pas na de zoveelste repetitie snijden ze toch echt de hals door. Is dit om machtiger over te komen? Ook gaven ze de gevangenen Arabische namen, dit maakte de gevangenen rustiger omdat ze het gevoel hadden er bij te horen.

Zo stelde de voormalige IS-strijder Saleh naar eigen zeggen gijzelaars gerust, vlak voordat ze onthoofd werden. 
Hij besloot te vluchten en vertelt nu vanuit Turkije aan Sky News over zijn periode bij Islamitische Staat. 
Saleh had binnen IS de taak gijzelaars kalm te houden wanneer er onthoofdingsvideo's werden gemaakt. 
Hij vertelt dat er vooraf veel werd 'geoefend'. Daarbij moesten de slachtoffers steeds opnieuw door hun knieën zakken. 
Op het moment dat de executie echt plaatsvond, zag de gijzelaar dit niet aankomen: het was toch weer een repetitie.

klik voor interview

Sociale media zijn een belangrijk onderdeel van de mediastrategie van IS. Waar gebruikt het kalifaat ze voor?
Joost Scheffers, 16 maart 2015

De gouden standaard van terroristenpropaganda. Zo noemde een medewerker van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken in september de online strategie van Islamitische Staat (IS). En die stroom berichten om nieuwe rekruten te werven, het Westen angst aan te jagen, propaganda te verspreiden en financiële steun binnen te halen lijkt niet te stoppen. Ook omdat Twitter het verwijderen van aan IS verbonden accounts nauwelijks lijkt te kunnen bijbenen.

Minstens 46.000 IS-aanhangers gebruiken Twitter om de berichten van IS te verspreiden, bleek vorige week uit een rapport van het Amerikaanse onderzoeksbureau Brookings. Met een gemiddelde van duizend volgers hebben IS-twitteraars aanzienlijk meer volgers dan de gemiddelde twitteraar.

Sociale media, en dan met name Twitter en Facebook, zijn een essentieel onderdeel van de mediastrategie van IS. Waar gebruikt Islamitische Staat die kanalen voor?

"Accounts verwijderen kan een gemis zijn voor de inlichtingendiensten"

Met hulp van online propaganda lokte IS tienduizenden buitenlandse strijders naar het zelf gestichte kalifaat. Via Twitter worden mensen gerekruteerd, sympathisanten aangemoedigd geld te geven en riep IS diverse malen op om aanslagen in thuislanden van moslims in het Westen te plegen. IS gebruikt Twitter ook om hun video’s onder de aandacht te brengen. De video waarin IS-leider Al-Baghdadi in juni 2014 het kalifaat uitriep, was via Twitter binnen de kortste keren op computerschermen wereldwijd te zien. IS’ heeft voor die video’s een eigen mediacentrum: Al-Hayat (‘Het leven’). Die propaganda-afdeling is ook verantwoordelijk voor de onthoofdingsvideo’s met Hollywood-achtige uitstraling. Daarnaast heeft het mediacentrum een afdeling die het magazineDabiq maakt, met verhalen over de ‘ware islam’ en het leven in het kalifaat.

Vlak voordat Al-Baghdadi het kalifaat uitriep, bracht Al-Hayat een video uit met als titel There is no life without jihad, waarin Westerse moslims werden opgeroepen hun religieuze plicht te vervullen en naar het kalifaat te reizen. Ook worden strijders van concurrerende groepen als Jabhat al-Nusra, de Syrische tak van Al-Qaeda, opgeroepen zich bij IS aan te sluiten. „Oh, soldaten van de strijdgroepen en organisaties, weet dat nu het kalifaat is gevestigd en bestendigd, jullie eigen groepen en organisaties onwettelijk zijn geworden.”

Kinderen in een pretpark
Met rooskleurige beelden van het dagelijks leven probeert IS rekruten te verleiden naar het kalifaat te komen. Zo verscheen vorige week een video met kinderen in een pretpark. De verslaggever vraagt voorbijgangers wat ze van de lente vonden. „Met dank aan God hebben wij dit land. Het is het mooiste van alles!” vertelt een enthousiaste man met een grote baard en een kind op zijn arm voor de camera. „Het is hier veilig. Vroeger waren er checkpoints, maar die zijn er nu niet meer. Allemaal met dank aan God. Insha’Allah blijft dit land alleen voor de moslims.” Onder de beelden zijn religieuze liederen over vrede en het ‘goede leven’ gemonteerd.

De propaganda heeft effect. Geestelijken en andere welvarenden uit Golfstaten zouden via Twitter mensen oproepen geld over te maken om de strijd van IS te steunen. Volgens Seth Cohen van de Amerikaanse denktank RAND wordt er vanuit de Golfregio regelmatig geld overgemaakt naar strijdgroepen als IS of Al-Qaeda. Omdat IS ook over olievelden beschikt en miljoenen losgeld kreeg voor Westerse gijzelaars, zijn de donaties die via sociale media worden binnengehaald volgens Cohen relatief gezien echter geen grote bron van inkomsten.

Maar door het veelvuldig gebruik van sociale media ontstaat ook een vertekend beeld van het succes van IS. Het lijkt alsof de terreurgroep overal aanwezig is en aan de winnende hand is. Wat er precies op de grond gebeurt, valt niet te controleren omdat journalisten geen toegang hebben tot door IS beheerde gebieden. Cijfers van aantallen strijders en daadwerkelijke Twitteraars achter de accounts zijn niet na te trekken en veranderen met de dag.

Wat doet Twitter?
Twitter heeft in zijn eigen regels vastgelegd dat gebruikers geen dreigementen mogen plaatsen. Wat het verheerlijken van terrorisme betreft, is Facebook strenger. In de voorwaarden staat dat „organisaties met een terroristische of gewelddadige criminele staat van dienst” niet worden toegestaan.

Twitter zegt zijn best te doen om accounts die dreigementen uiten, haat zaaien of geweld verheerlijken te verwijderen. Maar de berichtendienst, zo stellen Amerikaanse media als CNN, is beland in een spelletje Whack-a-mole: een automaat waarbij je door gaten opduikende mollen met een hamer terug de grond in moet slaan. Daarbij maakt IS gebruik van programma’s om tweets automatisch vanaf verschillende accounts te retweeten.

Desgevraagd zegt Twitter geen extra personeel aan te hoeven nemen voor het verwijderen van alle IS-accounts. „Ons veiligheidsteam is in de loop der tijd uitgebreid, maar dat is om alle meldingen die bij ons binnenkomen na te gaan”, laat een woordvoerder weten. „Ik wil daarbij duidelijk maken dat dat niets met IS te maken heeft. We bekijken alle meldingen, niet alleen die van IS-accounts.”

Hoeveel accounts verwijderd zijn, wil Twitter niet zeggen. Accounts worden alleen verwijderd als er melding van wordt gemaakt. Of het verstandig is de accounts met IS-propaganda ter verwijderen, is nog maar de vraag. Veel accounts twitteren vanuit Syrië en Irak met hun locatie bijgevoegd in het bericht. Het verwijderen van de accounts zou een gemis kunnen zijn voor de Westerse inlichtingendiensten.

Tweets vooral negatief
Het Amerikaanse Brookings Institution bracht onlangs een rapport uit over de achterban van IS op Twitter:
De meeste IS-supporters komen uit Saoedi-Arabië, gevolgd door twitteraars vanuit Syrië zelf.
Met een gemiddelde van 1.000 volgers, kennen IS-twitteraars aanzienlijk meer volgers dan de gemiddelde twitteraar.
Brookings volgde 678 accounts die verwijderd zijn door Twitter. Hoe actiever de accounts waren, hoe grote de kans op verwijdering.
Tweets van verwijderde accounts ontvingen bijna tien keer zoveel retweets als accounts die nog in de lucht zijn.
Op sociale media is de IS populairder in het Westen dan in de Arabische landen rondom het kalifaat.
Maar liefst 92 procent van berichten in Syrië uitte zich negatief over IS, blijkt uit cijfers van de Universiteit van Milaan.
In Saoedi-Arabië was 80 procent van de berichten afkeurend over IS.
In vrijwel alle Arabische landen zijn vier van de vijf tweets over IS negatieve uitingen.

De mediastrategie van IS
De Islamitische Staat bedient zich van een waanzinnig geavanceerde propagandamachine.
Liever een viral video dan een bomaanslag.

Carolien Roelants,16 september 2014

Ga even zoeken op Twitter, Facebook of Justpaste.it, en je wordt overspoeld met boodschappen van en uit de Islamitische Staat. Natuurlijk, de onthoofdingen en andere gruwelijke beelden die het merkteken zijn geworden van deze jihadistische organisatie die zich tot kalifaat heeft gebombardeerd. Maar er is meer.

De videoserie Mujatweets laat juist zien hoe blij jonge mannen zich in dit ‘bevrijde’ deel van Syrië en Irak voelen. Ja, beklemtonen de sprekers in het Engels of Duits, het is ieders religieuze plicht af te reizen naar het jonge rijk van kalief Ibrahim, voormalig terroristenleider Abu Bakr al-Baghdadi.

Misschien wel even belangrijk als de gewapende strijders die de Islamitische Staat uitbreiden en verdedigen, is het mediadepartement Al-Hayat (het leven), dat volgens zijn missieverklaring „de boodschap van de Islamitische Staat in verschillende talen wil overbrengen om de moslims onder één vlag te verenigen”. Al-Hayat dirigeert een mediaoffensief over twee fronten. Tegenstanders worden geïntimideerd en radicale moslims gerekruteerd met zeer expliciete video’s en beelden van kruisingen, onthoofdingen en massa-executies die via sociale media en smartphones worden verspreid. Blije publicaties als Mujatweets moeten gezinnen en minder radicale aanhang naar het kalifaat trekken.

Een terreurorganisatie met een mediadepartement, het is niet nieuw. „Zonder communicatie geen terrorisme”, onderstreepten de Nederlandse terrorisme-experts Alex Schmid en Janny de Graaf in 1982. De Turks-Koerdische PKK had in de jaren tachtig een kantoor in Amsterdam, dat gestencilde propaganda produceerde.

In tegenstelling tot IS maakte Al-Qaeda veel gebruik van chatfora

De komst van internet bood bijna onbeperkte communicatiemogelijkheden, en daar maakten extremisten dankbaar gebruik van. Het internationale terreurnetwerk Al-Qaeda, waaruit de IS voortkomt, had zijn productiehuis Al-Sahab (de wolk), dat in zijn hoogtijdagen aan de lopende band video’s vervaardigde: boodschappen van Al-Qaedaleiders en filmopnames van jihadisten die in naam van verdrukte moslims de strijd met de onderdrukker met de martelaarsdood bekroonden.

In tegenstelling tot de Islamitische Staat maakte Al-Qaeda veel gebruik van drukbezochte, besloten chatfora. Via deze omweg bereikten de video’s ook het grote publiek. De propaganda van de IS is echter niet alleen makkelijker te vinden maar ook van betere kwaliteit. De Amerikaanse contraterrorisme-directeur Matthew Olsen noemde de IS onlangs „de meest geavanceerde propagandamachine van alle extremistische groepen”.

Doodgriezelig vinden politieke leiders het dat extremisten internet gebruiken om hun ideologie te verspreiden, te communiceren en te rekruteren. Maar wat konden en kunnen zij doen?

Een mogelijkheid is het blokkeren van extremistische websites en het verwijderen van video’s en andere boodschappen van de sociale media, zoals nu ook gebeurt met onthoofdingsvideo’s van de IS. Maar tegenstanders onderstrepen het gevaar van censuur, en de meeste geblokkeerde of verwijderde informatie wordt binnen korte tijd langs andere wegen toch wel weer beschikbaar. De Amerikaanse internetkrant Vocativ melddde juist dat een met de IS verbonden Twitteraar ‘slapende cellen van de dood’ heeft opgeroepen tot moord op Twitter-employés.

Zo rekruteert IS nieuwe volgelingen
De Islamitische Staat is niet alleen onthoofdingen en handafhakkerij. Het mediadepartement Al-Hayat verspreidt ook videofilmpjes uit Syrië en Irak waarop jonge mannen suikerspinnen en ijsjes uitdelen onder kinderen die blij ‘God is groot’ en ‘Islamitische Staat’ scanderen. Of als een soort keuringsdienst van waren slagers en andere winkels inspecteren.

De filmpjes in het kader van de serie ‘Mujatweets’ zijn bedoeld om zoveel mogelijk mensen naar het nieuwe kalifaat te trekken: het leven is er gewoon goed. Net als de intimidatievideo’s hebben de Mujatweets succes, zo blijkt wel uit de gestage stroom jongeren en gezinnen die uit het buitenland naar het gebied afreizen.

Niet iedereen wordt enthousiast van massagraven en televisiebeelden van vluchtende minderheden. Voor hen heeft Al-Hayat ook de serie ‘Seeking knowledge’ waarin ernstige docenten in het Engels en andere talen bijvoorbeeld uitleggen waarom de yezidi’s en de christenen en zelfs shi’ieten helemaal niet hadden hoeven vluchten, maar voor westerse en Iraakse propaganda zijn gezwicht.

Zolang ze zich maar niet met de Amerikanen verbinden, kunnen ze gewoon blijven. Volledig beschermd, met gratis gezondheidszorg en gratis babymelk, mits ze maar de belasting voor niet-moslims betalen. En die, aldus de docent, is maar een fractie van de 30 procent belasting die de moslims moeten afdragen. Een paradijs, dat is het kalifaat.

Zo intimideert IS zijn tegenstanders
Een onderdeel van de tweefrontenoorlog van de media-afdeling van de IS is intimidatie van de talrijke tegenstanders. Een belangrijke voorganger van de zelfbenoemde kalief, Abu Musab al-Zarqawi, deed tot zijn dood in 2006 in Irak van zich spreken door de beelden van onthoofdingen die hij liet verspreiden. De centrale Al-Qaeda moest er niets van hebben, maar de IS heeft Zarqawi’s methodes tot kunst verheven.

De zeer expliciete beelden van onthoofdingen en massa-executies die massaal op Twitter, Facebook en YouTube te vinden zijn, vormen bewijs van oorlogsmisdrijven, maar de kalief maakt zich geen zorgen over het Strafhof. Vlucht of onderga een gruwelijke dood, is de boodschap die Al-Hayat verspreidt, en het is een belangrijk deel van zijn succes. Zie het overhaaste vertrek van het Iraakse regeringsleger uit Mosul en andere soennitische steden.

Drie weken voordien had Al-Hayat de film ‘Zwaardgekletter IV’ uitgebracht en via Twitter verspreid, een uurlang Hollywood-kwaliteit beelden van in brand geschoten Iraakse tanks en executies van Iraakse militairen die eerst hun eigen graf moesten graven.

Een video- in plaats van een artilleriebombardement om de vijand murw te maken. Gruwelbeelden dienen ook om radicale moslims naar het kalifaat te lokken. Het zijn immers ongelovigen met wie korte metten wordt gemaakt.

En zo voer je campagne tegen IS
De Saoedische overheid lanceerde tien jaar geleden een campagne om extremisten ideologisch tegenwicht te geven op internet, een pad dat de Amerikaanse regering nu ook volgt met haar campagne ‘Think again, turn away’ op Twitter te volgen via @ThinkAgain¬DOS.

Doel van de Amerikaanse campagne met informatie in onder andere Arabisch, Urdu en Engels, is weifelaars ervan te weerhouden het pad van de jihad in Syrië, Irak of waar dan ook op te gaan. Mensen die al vast in het radicale kamp zitten, zijn zeker niet meer terug te halen. Voorbeeld van de tweets die @ThinkAgain¬DOS publiceert: ‘Hospital Worker: Raqqa people oppose #ISIS– silenced by “terror and fear”.’

Recent onderdeel van de campagne is een op eigen werk van de Islamitische Staat geënte video, inclusief beelden van kruisigingen en een zelfmoordaanslag op een moskee, met lijk en los hoofd. Het idee is de kijkers ervan te doordringen dat de IS niet zozeer het ongelovige Westen aanvalt, maar gewone mede-moslims in het Midden-Oosten.

Werkt het ? Hoe moeilijk het is om de doelgroep van jouw gelijk te overtuigen, blijkt wel uit de uitkomst van een recente onlinepeiling in Saoedi-Arabië: 92 procent van de ondervraagden meende dat de Islamitische Staat „ in overeenstemming handelt met de waarden van de islam en het islamitisch recht”.

Dit is Dabiq, de glossy van Islamitische Staat
Iedereen zijn glossy: Linda heeft Linda, Al-Qaeda Inspire en de Islamitische Staat heeft Dabiq.Toen Inspire in juli 2010 voor het eerst werd ontdekt, haalde zijn verschijning alle media. Het blad was volgeschreven door in Amerika opgeleide extremisten van het Al-Qaeda-filiaal in Jemen, onder wie Anwar al-Awlaki, die door een Amerikaanse raket werd gedood. De redactie van het blad, waarvan de jongste aflevering een paar maanden geleden verscheen, concentreert zich met name op recepten voor bommen en inspiratie voor goedkope aanslagen in het Westen.

Dabiq, 50 bladzijden full color inclusief volop gruwelijkheden, daarentegen verschaft in verschillende talen de religieuze onderbouwing van de onderneming van kalief Ibrahim. Het eerste nummer, ‘De terugkeer van het kalifaat’, omvat ook zijn visie, de redenen waarom alle rechtgeaarde moslims in de wereld moeten komen helpen en de belofte van zijn verdere succes.

In dat laatste verband is de naam Dabiq symbolisch, aldus een uitgebreide backgrounder van het Institute for the Study of War. Dabiq is een stadje in het noorden van Syrië waar moslims en ‘Rome’ slaags zullen raken. Rome staat voor het Romeinse rijk, dat wil zeggen voor het Westen. De moslims zullen winnen. Op de cover van het tweede nummer, ‘De vloed’, staat Noachs ark afgebeeld. Onnodig te zeggen dat wie niet meedoet, in de vloed zal verdrinken.

IDF

Israel Defence Force

De oorlog tussen Israël en Hamas in Gaza wordt niet alleen op het slagveld uitgevochten, maar ook via de sociale media.

IDF is niet alleen actief op Twitter, maar eigenlijk via alle belangrijke social media. Op Facebook plaatst het leger vooral afbeeldingen en infographics die duidelijk moeten maken waarom Israël momenteel luchtaanvallen op Gaza uitvoert. Een selectie:

Poetin

Tom Vennink, 23 februari 2015

Je bent werkloos en komt een vacature tegen voor een fulltime baan. Het salaris is uitstekend, indrukwekkende diploma’s en cijferlijsten zijn niet nodig en het werk is eenvoudig: simpele berichten achterlaten op nieuwssites en sociale netwerken. De enige voorwaarde is dat je daarin het standpunt van je regering moet uitdragen. Kies maar: iedere maand geld op je rekening, of verder zoeken tussen de schaarse vacatures.

In Rusland vonden honderden werkzoekenden de afgelopen twee jaar zo een baan. Het leverde het Kremlin honderden werknemers op die kritische berichten over het Kremlin op internet tegenspreken en er pro-Russisch nieuws tegenover zetten. Over de oorlog in Oekraïne bijvoorbeeld. Waarin de ‘strijders’ in het oosten het opnemen tegen de ‘fascistische’ regering in Kiev.

In het Westen staan zulke mensen bekend als ‘propagandatrollen’. Ze maken nieuwssites met alleen pro-Russisch nieuws. En ze plaatsen talloze pro-Kremlinberichten onder artikelen over Rusland. Niet alleen over de Russische rol in Oost-Oekraïne, maar ook over onderwerpen als de vrijheid van meningsuiting na de aanslagen op Charlie Hebdo, homorechten of Russische oppositieleden. Onder meer The Guardian, de Süddeutsche Zeitung en tijdschrift The Atlantic vermoeden dat ze reacties van de pro-Russische trollen op hun site hebben staan.

De trollen maken deel uit van een mediacampagne van het Kremlin, schreef de Russische zakenkrant Vedomosti afgelopen zomer op basis van anonieme bronnen dicht bij de presidentiële staf. De regering zou via zogenaamde pr-bureaus de bloggers betalen om het Kremlin te verdedigen op sites in binnen- en buitenland.

Het is geen geheim dat de Russische regering bezig is om tegengas te geven tegen de ‘Amerikaanse propaganda’ in Westerse media. Zo noemde president Poetin het internet vorig jaar nog „een project van de CIA”. Om een tegengeluid te laten horen in het buitenland werd ook de internationale televisiezender Russia Today opgericht, die in verschillende talen nieuws en documentaires uitzendt buiten Rusland – ook in Nederland. Buitenlandse journalisten worden aangetrokken met riante salarissen. Het geld komt van de Russische overheid.

De internettrollen worden vanaf 2013 ingezet. Toen opende ‘het agentschap voor de analyse van het internet’ in een voorstad van Sint-Petersburg. Het bleek een dekmantel voor het trollenreservaat, volgens The Sint Petersburg Times. Inmiddels is het agentschap verhuisd naar Sint-Petersburg zelf.

‘Die pro-Kremlin-trollen zag ik alleen in het rookhok’ Een ex-medewerker van een ‘pro-Kremlin-nieuwsfabriek’ vertelde onlangs haar verhaal anoniem aan het Russische blad Sobaka. „Heel populair is nieuws over homo’s.”

Dit artikel is overgenomen met toestemming van Sobaka.ru. Dit is een ingekorte en geredigeerde versie. Vertaling Bruno van Wayenburg.

‘De vacatures vind je bij alle banensites en uitzendbureaus. Ze komen van bedrijven die onder allerlei namen ‘copywriters’ of ‘contentmanagers’ zoeken. Allemaal bieden ze 40 tot 45 duizend roebel per maand (550 tot 600 euro, bovengemiddeld in Rusland, red.). En allemaal verwijzen ze naar een adres bij de metrostations Staraja Derevnja en Tsjornaja Retsjka in Sint-Petersburg.

„Wat je precies moet doen en voor wie, blijft onduidelijk. Ze gaan ervan uit dat het hoge salaris genoeg interesse wekt. Terecht, begreep ik later: veel collega’s belandden er na lange, soms wanhopige zoektochten naar werk.

„Ik stuurde eind augustus mijn cv op, na een opleiding journalistiek. Na een paar dagen kreeg ik een telefoontje met een uitnodiging voor een gesprek bij de ‘Mediaholding Internetonderzoek’. Het gesprek was in een mooi, nieuw gebouw van vier verdiepingen aan de Savoesjkinstraat 55. Er was zware beveiliging.

„Eerst kreeg ik een uitgebreid vragenformulier: waar ik een woonvergunning had, waar ik werkelijk woonde, waar ik eerder gewerkt had, waar mijn ouders werkten en nog veel meer. Daarna moest ik een nieuwsbericht ‘overschrijven’. Ik kreeg het idee dat ze iedereen aannemen die kan praten en schrijven.

„Tijdens mijn eerste werkdag, van 9.00 tot 17.30 uur, hoorde ik: ‘Je moet twintig berichten maken die actueel zijn. Hier is de login en het wachtwoord.’ In totaal zijn er, begreep ik, twaalf websites die het bedrijf zelf onderhoudt. Ze hebben allemaal te maken met politiek en Oekraïne.

„De hoogste bezoekersaantallen heeft het ‘Nieuwsagentschap van Charkov’ (de tweede stad van Oekraïne, in het oosten): nahnews.com.ua. Die site is zogenaamd Oekraïens, maar alle stukken worden geschreven op de Savoesjkinstraat 55. Het is niet de enige ‘Oekraïense site’ van de Mediaholding.

„Provocerende nepberichten maken die sites niet, maar ze verdraaien het nieuws wel door het net anders te verwoorden: zo worden ‘separatisten’ steevast omgedoopt tot ‘strijders’.

„De eerste dagen kreeg ik het gevoel dat ik aan een sociaal experiment meedeed, of een realityshow – ook omdat in de ruimtes, waar zo’n twintig tot dertig medewerkers zitten, observatiecamera’s hangen.

„Van hersenspoelen of herhaaldelijke instructies was geen sprake. Het was iedereen wel duidelijk: over Poetin niets slechts en ‘strijders’ zijn geen terroristen. Mijn collega’s waren allemaal hoogopgeleid. Er werken veel jonge mensen met een informeel uiterlijk, met piercings of dreads. Je kunt ze onderverdelen in drie categorieën:

1. ‘Ik word betaald en het kan me niet schelen door wie.’ Zij hebben vaak een gezin en schulden.

2. ‘Ja, ik weet dat dit een pro-Kremlin-nieuwsfabriek is, maar fuck die gewetenswroeging: ze betalen en daarmee basta.’

3. ‘Ik voer een informatieoorlog tegen de fascistische junta’. Zij zijn in de overweldigende minderheid. Misschien zijn zij de enigen die echt van hun werk houden.

„De Mediaholding is maar één etage in het gebouw. Op de andere etages zitten andere werkers aan het propagandafront. Onder hen ook de beroemde ‘trollen’, bekend in heel Sint-Petersburg, die sociale netwerken en nieuwsblogs dichtslibben met agressieve commentaren. Het is me niet gelukt met ze te praten; ik heb ze alleen in het rookhok gezien.

„Om meer bezoekers te trekken namen we nieuws over van Russische persbureaus. Sensatienieuws of stukken over moorden, verkrachtingen en andere misdaad in de provincies.

„Heel populair is nieuws over homo’s. Iedereen begrijpt wel dat dat altijd met een negatieve houding tegenover de LGBT-gemeenschap moet. En als feminisme genoemd wordt, dan altijd in verband met de Oekraïense actiegroep Femen. Toch gaat het nieuws van de Mediaholding-sites voornamelijk over Poetin, de Krim en Novorossija (de Russische benaming voor Zuid-Oost Oekraïne, red.).

„Mijn beslissing om het trollenreservaat te verlaten heeft vrij lang moeten rijpen. Aan de ene kant begreep ik dat zo’n baan, waarbij je je niet vuil hoeft te maken, met een uitstekend salaris voor Sint-Petersburg, heel moeilijk te vinden is tijdens de crisis. Het probleem zat hem meer in de psychologische last. ’s Nachts droomde ik dat ik steeds nieuws over Poetin en Oekraïne overschreef. Bovendien heb ik zelf vrij liberale standpunten, en ik heb veel kennissen die met de oppositie sympathiseren. Op een gegeven moment besefte ik dat ik me schaamde voor mijn werk. Toen heb ik met grote opluchting opgezegd.”

]

Poetin heeft een gave om bij een probleem zo veel mogelijk verschillende verhalen te vertellen, zodat de waarheid ergens tussen als die leugens verdwijnt en niemand er meer iets van snapt.

"Kremlinologie herleeft in de Russische Federatie zoals deze in de Soviet-Unie bestond. Het omvat pogingen om het Kremlin door het interpreteren van indirecte aanwijzingen te begrijpen. Wat betekent de vlucht van de Russische Oekraïne-gezant van Putin Vladislav Surkov met zijn familie naar Hong Kong? Kremlinologie bestaat door het gebrek aan betrouwbare informatie. Hoewel er sinds 1991 door de opgang van het internet en de sociale media veel veranderd is -zodat de snelheid van de verspreiding van informatie is toegenomen- is het opvallend dat dit in de Kremlinologie weinig verschil uitmaakt. Er komt zo goed als niets naar buiten."

George Knight, 15 maart 2015

"In de eerste fase kopieerde het sociale mediateam van het Kemlin simpelweg de acties van de Russische oppositie. Als Poetins rivalen hem bekritiseerden met hashtags, antwoordde Poetins personeel meteen met hashtags gericht aan Alexey Navalny, de meest prominente oppositieleider in Rusland. Toen deze methode om wraak te nemen te duidelijk en primitief bleek, ging het sociale mediateam van het Kremlin over tot andere tactieken.

Ze probeerden sociale media te spammen met computeraccounts, maar netwerken zoals Twitter kwamen ze al snel op het spoor en konden tussenkomen. Het team van het Kremlin keerde zich dan tot zijn activisten in de regio's buiten Moskou en St. Petersburg die vroeger in grote mate over het hoofd werden gezien. Nu wierven ze deze mensen aan als levende, ademende robots. Stel u voor: jonge mannen en vrouwen in heel Rusland in dienst genomen om niet anders te doen dan trending topics op Twitter te promoten en de liberale media op Facebook lastig te vallen."

Ilya Klishin, 30 januari 2015

Boris Nemtsov

1. De oppositiepoliticus en uitgesproken criticus van president Poetin zou zijn vermoord door mensen die “geen middel schuwen om hun politieke doelen te bereiken”, heeft een woordvoerder van de Russische nationale recherche gezegd.

2. Volgens recherchewoordvoerder Vladimir Markin is Nemtsov mogelijk als “heilig offer” gebruikt door islamitische extremisten. De voormalig vicepremier zou zijn bedreigd, omdat hij de terreuraanslagen in januari in Parijs heeft veroordeeld.

3. Het zou bijvoorbeeld ook kunnen dat er een verband is met het conflict in Oost-Oekraïne. Nemtsov was voorstander van de pro-westerse koers in Oekraïne. Een andere mogelijkheid is dat het gaat om een afrekening vanwege persoonlijke vetes.

4. Oppositieleden in Rusland vermoeden dat het Kremlin betrokken is bij de moord. Woordvoerder Dmitri Peskov van president Vladimir Poetin spreekt dat tegen. Nemtsov werkte aan een rapport waarin bewijs werd gepresenteerd van directe Russische betrokkenheid bij de separatistische opstand in Oost-Oekraïne, meldde persbureau AP eerder.